بشنو از نی چون حکایت می کند / از جدائی ها شکایت می کند

نمی توان تردید کرد که نی بطور کلی روح ولّی یا انسان کامل را می نمایاند که به سبب جدایی خود از نیستان ، یعنی آن عالم روحانی که در مرتبه پیش از وجود مادی ، آنجا وطن داشت . نالان است و در دیگران نیز همین اشتیاق را به وطن حقیقی شان زنده می سازد .

بزرگی می گوید:

یکی ره برتر از کون و مکان شو / جهان بگذار و خود در خود جهان شو

تشبیه انسان کامل به نی از آنروست که درون او از تعلقات دنیوی و هواهای نفسانی تهی است . همانطور که نی تو پُر ، دَمِ نایی را منعکس نمی کند . انسانی هم که درونش آکنده از هواجس نفسانی و تعلقات دنیاوی باشد نمی تواند دَمِ الهی را منعکس کند .

نکته:مداح اهل بیت(علیهم السلام)مانند نی است که هر چه از نفسانیات و آلودگی ها خالی تر باشد بهتر می تواند نوای حق و اهل بیت(علیهم السلام) را از خود منتشر سازد تا بر دلها نیز اثر گذارد.